بی بی سی:
مقام هاي جمهوري اسلامي روز پنجشنبه 29 آوريل مرحله اول از خط
لوله انتقال و صادرات نفت کشورهاي حاشيه درياي خزر را افتتاح کردند.
محمد خاتمي، رييس جمهور ايران و بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت، در مراسم
افتتاح اين خط لوله که نفت کشورهاي روسيه، قزاقستان و ترکمنستان را منتقل
مي کند حضور داشتند.
وزير نفت ايران در مراسم افتتاح اين خط لوله گفت: امکان انتقال روزانه يک
ميليون بشکه نفت کشورهاي حاشيه درياي خزر بدون ايجاد خطوط طولاني نفت،
وجود دارد.
البته ظرفيت خط لوله اي که فعلا افتتاح شده بيش از 170 هزار بشکه در روز
نيست.
وي افزود: جمهوري اسلامي، سريعترين، اقتصادي ترين و مطمئن ترين مسير براي
انتقال نفت کشورهاي حوزه خزر به آبهاي آزاد بين المللي است.
البته جمهوري اسلامي رقيبي جدي براي انتقال نفت درياي خزر به آبهاي آزاد
دارد. اين رقيب، خط لوله اي است که از بندر از باکو در جمهوري آذربايجان
آغاز مي شود و تا بندر جيحان در ترکيه امتداد مي يابد و آمريکا و چند
کشور ديگر، از جمله آذربايجان و ترکيه، حامي يا سرمايه گذار آن هستند.
تيرگي روابط ايران و آمريکا از عمده ترين دلايلي است که تا کنون از تبديل
شدن ايران به مسير اصلي براي انتقال نفت درياي خزر جلوگيري کرده است
خط لوله باکو - جيحان هم طولاني تر از خط لوله ايران است، هم بسيار
پرهزينه تر ضمن اينکه از مسيري مي گذرد که تامين امنيت آن مستلزم تلاش
هاي فراواني است.
اين خط لوله ۱۷۵۰ کيلومتري، ظرفيت انتقال روزانه يک ميليون بشکه نفت خام
را داراست و قرار است اوايل سال ۲۰۰۵ به بهره برداري برسد.
در مقابل، ايران خود هم يک توليد کننده بزرگ نفت است و هم مصرف کننده
بزرگي در منطقه محسوب مي شود. منابع نفتي ايران عمدتا در جنوب اين کشور و
در خليج فارس قرار دارند در حالي که تعداد زيادي از پالايشگاه هاي آن در
مرکز يا شمال غرب واقع شده اند. در نتيجه ايران تصميم گرفته با احداث خط
لوله اي 320 کيلومتري از ساحل خزر تا پالايشگاه هاي مرکزي، نفت کشورهاي
حاشيه خزر را به مصرف داخلي برساند و در مقابل، به ميزان مساوي (از نظر
ارزش) نفت خام چاه هاي خود را در خليج فارس، در اختيار کشورهاي مذکور
قرار دهد تا به سهولت به هرجا که خواستند صادر کنند.
قرار است 170 هزار بشکه نفتي که در مرحله اول به طور روزانه از خزر وارد
مي شود در سه پالايشگاه تهران، اراک و تبريز مصرف شود اما وزير نفت ايران
گفته که "در صورت وجود نفت بيشتر، در آينده مي توان پالايشگاه اصفهان را
به اين مجموعه اضافه کرد و با ايجاد خط جديد، ظرفيت انتقال نفت را به يک
ميليون بشکه در روز رساند."
منابع نفتي ايران عمدتا در جنوب اين کشور و در خليج فارس قرار دارند در
حالي که تعداد زيادي از پالايشگاه هاي آن در مرکز يا شمال غرب واقع شده
اند. در نتيجه ايران تصميم گرفته با احداث خط لوله اي 320 کيلومتري از
ساحل خزر تا پالايشگاه هاي مرکزي، نفت کشورهاي حاشيه خزر را به مصرف
داخلي برساند و در مقابل، به ميزان مساوي (از نظر ارزش) نفت خام چاه هاي
خود را در خليج فارس، در اختيار کشورهاي مذکور قرار دهد تا به سهولت به
هرجا که خواستند صادر کنند
با وجود اينکه خط لوله باکو - جيحان نيز در حال اجراست و به خاطر حمايت
آمريکا از آن احتمالا با آغاز بهره برداري از آن ممکن است عمده کشورهاي
منطقه علاقمند به استفاده از آن باشند، اما جمهوري اسلامي نيز به سرمايه
گذاري در اين زمينه ادامه داده و برنامه اي براي ساخت شش کشتي نفتکش 63
هزار تني را با شرکت هاي خارجي بسته و اميدوار است هرچه سريعتر ظرفيت
انتقال نفت از ايران را افزايش دهد.
البته مقام هاي جمهوري اسلامي براي افزودن بر اطمينان خويش و همينطور
فايق آمدن بر مشکلات تامين سرمايه لازم براي اجراي اين طرح ها، از مشارکت
سرمايه گذاران خارجي نيز استفاده کرده اند و حتي کشتي هاي نفتکش نيز قرار
است با سرمايه هاي خارجي ساخته شود.
تيرگي روابط ايران و آمريکا از عمده ترين دلايلي است که تا کنون از تبديل
شدن ايران به مسير اصلي براي انتقال نفت درياي خزر جلوگيري کرده است.
اگرچه پنج کشور حاشيه درياي خزر همچنان بر نحوه تقسيم بستر اين دريا در
ميان خود دچار اختلاف نظر هستند و همين مساله به سدي دربرابر ساير توافق
ها بدل شده است.
ايران اگرچه هم اکنون درحال صادرات نفت برخي از کشورهاي حاشيه خزر است
اما قبلا چندبار اعلام کرده که مخالف هرگونه اجراي عمليات اکتشاف و
استخراج نفت تا پيش از روشن شدن تکليف وضعيت حقوقي اين دريا است.